คำตอบจากคุณ ศรีสรรเพชญ์ ซึ่งได้ตอบไว้ในกระทู้หนึ่งของเว็บไซต์พันทิป ช่วยคลายข้อสงสัยและเป็นแนวทางอธิบายประวัติศาสตร์เรื่องนี้ได้เป็นอย่างดี ทางเราจึงขอคัดลอกเนื้อหามาสรุปให้ได้เข้าใจง่ายๆ ครับ
ข้อสันนิษฐานแรก ไว้เป็นฐานปกป้องอาณาจักรจากพวกฮอลันดา (ฮอลแลนด์)
ในทรรศนะเดิมมองว่าพระองค์สร้างลพบุรีเป็นราชธานีสำรอง เพื่อป้องกันเอกราชคุกคามจากฮอลันดาที่เคยยกกำลังมาปิดปากน้ำเจ้าพระยาราว พ.ศ. 2207
แต่เมื่อพิจารณาตามหลักฐานร่วมสมัยแล้วเรื่องนี้ก็ขัดกับหลักฐานของราชทูตฝรั่งเศสที่ว่า สันดอนปากแม่น้ำเจ้าพระยาก็มากพอที่จะกีดขวางเรือใหญ่ไม่ให้เข้ามาได้แล้ว
แล้วก็แม้ว่าจะมีหลักฐานว่าทรงโปรดไปประทับที่ลพบุรีอยู่ก่อนหน้า แต่ปรากฏว่าพระราชวังลพบุรีเพิ่งกำลังก่อสร้างราว พ.ศ. 2223
สอดคล้องกับรายงานราชทูตอิหร่านใน พ.ศ.2225 ที่ว่าเพิ่งก่อสร้างเมื่อไม่นาน เวลาจึงไม่สอดคล้องกับช่วงที่ฮอลันดาบุกเข้ามา