ถูกใส่ร้ายต้องโทษประหาร!! เปิดชีวิต “ศรีปราชญ์” กวีเอกคู่ใจ “พระนารายณ์” ที่มาของ “ดาบนี้คืนสนอง”

อีกตัวละครที่มีตัวตนจริงในประวัติศาสตร์ จากละคร บุพเพสันนิวาส คือ ศรีปราชญ์ บุตรของพระโหราธิบดี พี่ชายของขุนศรีวิสารวาจา ตามประวัติศาสตร์ ท่านศรีปราชญ์ คือกวีเอกในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เป็นบุตรของพระโหราธิบดี โดยในสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ถือได้ว่าเป็น "ยุคทองของวรรณคดี" มีทั้งบทโคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน เกิดขึ้นมากมาย ครั้งหนึ่งสมเด็จพระนารายณ์ทรงแต่งโคลงได้เพียง 2 บาท หรือสองบรรทัดเท่านั้น ก็ทรงติดขัด ดังนี้

อันใดย้ำแก้มแม่ หมองหมาย

เล่ากันว่าเมื่อพระยาโหราธิบดีกลับไปถึงบ้านก็นำแผ่นกระดานชนวนนั้นไปไว้ในห้องพระด้วยเป็นของสูง จากนั้นก็ไปอาบน้ำจนกระทั่งบุตรชายวัย 9 ขวบ ชื่อ ศรี ได้เข้ามาในห้องพระเพื่อเข้ามาหาผู้เป็นบิดา และพบกระดานชนวนนั้น ด้วยความซุกซนและเฉลียวฉลาด เจ้าศรีเลยเอาดินสอพองมาเขียนแต่งต่ออีก 2 บาท ต่อจากที่สมเด็จพระนารายณ์ทรงแต่งค้างเอาไว้ ว่า

เมื่อพระยาโหราธิบดีอาบน้ำเสร็จ ก็เข้ามาที่ห้องพระแล้วสังเกตว่ากระดานวางอยู่ต่างจากเดิม จึงคิดในใจว่า ต้องเป็นฝีมือของเจ้าศรี บุตรชายของตนเป็นแน่ แต่ว่า เมื่อเห็นโคลงที่บุตรชายของตนแต่งต่อก็หายโกรธในทันที แล้ววันรุ่งขึ้น พระยาโหราธิบดีก็นำกระดานชนวนนั้น ไปถวายสมเด็จพระนารายณ์

จนกระทั่งเจ้าศรีมีอายุได้ 15 ปี และเรียนรู้สรรพวิทยาการต่างๆ จากผู้เป็นพ่อจนหมดสิ้นแล้ว พระยาโหราธิบดีจึงได้ถามความสมัครใจของบุตรชายว่าอยากจะเข้าไปรับราชการในวังหรือไม่ ซึ่งเจ้าศรีนั้นก็ดีใจ และเต็มใจที่จะเข้าไปรับราชการสนองพระเดชพระคุณอย่างยิ่ง ดังนั้น เมื่อสมเด็จพระนารายณ์ทรงทวงถามอีกครั้งหนึ่ง พระยาโหราธิบดีจึงไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้อีก แต่ก่อนที่จะนำเจ้าศรีบุตรชายเข้าถวายตัวนั้น พระยาโหราธิบดีได้ขอพระราชทานคำสัญญาจากสมเด็จพระนารายณ์ 1 ข้อ คือ หากว่าเมื่อเจ้าศรีรับราชการแล้ว และหากกาลภายภาคหน้าได้กระทำความผิดใดๆ ที่ไม่ใช่ความผิดต่อราชบัลลังก์ ขอให้สมเด็จพระนารายณ์ทรงละเว้นโทษประหารชีวิต ขอเพียงแต่ให้เนรเทศไปให้พ้นจากเมืองเสีย ซึ่งสมเด็จพระนารายณ์ก็ทรงพระราชทานสัญญานั้น

ศรีปราชญ์ได้รับราชการใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทอยู่หลายปี จนกระทั่งเป็นหนุ่มฉกรรจ์ และด้วยนิสัยเจ้าชู้ตามอารมณ์ของกวี บวกกับความคึกคะนอง และถือตัวว่าเป็นคนโปรดของพระนารายณ์ จึงทำให้ศรีปราชญ์ต้องโทษถึงกับติดคุกหลายครั้ง ด้วยมักไปทำรุ่มร่ามแต่งโคลงเกี้ยวพาราสีบรรดาสาวใช้ในวัง แต่พอพ้นโทษมาก็ไม่เข็ด มีอยู่ครั้งหนึ่งศรีปราชญ์ได้แต่งโคลงถึงท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ทำให้ท้าวศรีฯ สนมเอกไม่พอพระทัยไปทูลฟ้องสมเด็จพระนารายณ์ฯ และมีเหตุให้โทษถึงประหาร แต่พระโหราธิบดีได้เคยทูลขอกับสมเด็จพระนารายณ์ฯ ว่า หากเจ้าศรีทำผิดแล้วมีโทษถึงประหาร ขอพระราชทานให้ลดโทษเหลือเพียงเนรเทศ ดังนั้นสมเด็จพระนารายณ์ฯ จึงเนรเทศศรีปราชญ์ไปเมืองนครศรีธรรมราช

ศรีปราชญ์ประท้วงโทษประหารชีวิตแต่ท่านเจ้าเมืองไม่ฟัง ซึ่งปัจจุบันเชื่อกันว่าสถานที่ใช้ล้างดาบที่ใช้ประหารชีวิตศรีปราชญ์นั้น ตั้งอยู่ภายในโรงเรียนกัลยาณีศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช เรียกว่า "สระล้างดาบศรีปราชญ์" และก่อนที่เพชฌฆาตจะลงดาบประหารศรีปราชญ์ได้ขออนุญาตเขียนโคลงบทสุดท้ายไว้กับพื้นธรณีว่า

ธรณีนี่นี้ เป็นพยาน

เราก็ศิษย์มีอาจารย์ หนึ่งบ้าง

เราผิดท่านประหาร เราชอบ

เราบ่ผิดท่านมล้าง ดาบนี้คืนสนองฯ

ในขณะที่ถูกประหารนั้นศรีปราชญ์มีอายุประมาณ 30-35 ปี ข่าวการประหารศรีปราชญ์ แพร่ไปถึงพระกรรณของสมเด็จพระนารายณ์ผู้ซึ่งใคร่จะเรียกตัวศรีปราชญ์มาใช้งานในเมืองหลวง พระองค์ทรงพระพิโรธเจ้าเมืองนครฯ ผู้ซึ่งกระทำการโดยปราศจากความเห็นชอบของพระองค์ และเมื่อพระองค์ได้ทราบถึงโคลงบทสุดท้ายของศรีปราชญ์จึงมีพระบรมราชโองการให้นำเอาดาบที่เจ้าพระยานครฯ ใช้ประหารศรีปราชญ์นั้นนำมาประหารชีวิตเจ้านครศรีธรรมราช ให้ตายตกไปตามกัน สมดังคำที่ศรีปราชญ์เขียนไว้เป็นโคลงบทสุดท้ายก่อนสิ้นชีวิตว่า "ดาบนี้คืนสนอง"

โดยในละคร บุพเพสันนิวาส มีฉากสำคัญ ดังกล่าว ที่ทำเอาขนลุกมากๆ ทั้งกองละครด้วย คือ ตอนถ่ายทำช่วงสุดท้าย จะต้องถ่ายฉากปิดตัวสมเด็จพระนารายณ์ เป็นฉากที่พระองค์ตรอมใจอย่างที่สุดแล้ว ขณะนั้นได้รับข่าวศรีปราชญ์ที่พระองค์ทรงรักมาก ที่ส่งไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราชแล้วถูกฆ่า ต้องนอนตรอมใจ มองท้องฟ้า มองดาว ช่วงค่ำ เซ็ตทุกอย่างพร้อมหมด ปรากฏว่าฝนตกลงมา พายุหนัก ปราปต์ปฏล สุวรรณบาง ผู้รับบท พระนารายณ์ ได้กางร่มออกไปกลางแจ้ง จุดธุป 9 ดอก พร้อมบอกให้ทีมงานที่กางร่มเอาร่มออก เมื่อก้มปักธูปเสร็จ ปรากฏว่าฝนที่กำลังตกหนักอยู่ หยุดขาดเม็ดทันที ทำเอาทุกคนในกองถ่ายเห็นแล้วถึงกับยืนมองหน้ากันหมด

ที่มา : ข้อมูลประวัติศาสตร์, ช่อง3, ข่าวสด